Exsultet – Orędzie Paschalne, które opiewa paradoksy

Na zewnątrz jest ciemno. Wokół ciebie tłum ludzi stoi w milczącym oczekiwaniu. Środkiem zatłoczonego kościoła przeciska się procesja. Na jej czele niesiona jest wysoka i gruba świeca – Paschał – która płonie jasnym światłem. Wraz z innymi zapalasz od niej świecę, którą sam przyniosłeś. Po chwili cały kościół rozświetla się tak świecami, jak i wszystkimi lampami. Paschał jest umieszczony na przygotowanym świeczniku, okadzony i po chwili rozbrzmiewają słowa starożytnego hymnu: “Weselcie się już zastępy aniołów w niebie”.

---

Czytaj także: Triduum Paschalne – jeden dzień, który trwa 72 godziny

Co to jest exsultet?

Exsultet to inaczej Orędzie Wielkanocne lub Paschalne. To uroczysty śpiew wykonywany w trakcie Wigilii Paschalnej, podczas Liturgii światła. Początki tego hymnu sięgają IV w. Istniało kilka wersji tej pieśni. Do naszych czasów zachowało się ich aż 8. Podczas naszej liturgii używamy wersji przypisywanej św. Ambrożemu. Wszystkie znane nam wersje łączą wspólne tematy: motyw światła, wspomnienie starotestamentalnych wydarzeń, zmartwychwstanie Chrystusa i opiewanie świętej nocy.

Exsultet jest wykonywany przez diakona lub prezbitera, a jeśli oni nie mogą tego zrobić, śpiewa go świecki kantor. Hymn rozpoczyna się od wezwania aniołów, całego stworzenia, Kościoła oraz zebranych ludzi do uwielbiania Boga. Następnie wspomina się wydarzenia ze Starego Testamentu, które dokonały się podczas pierwszej Paschy: wyjście z Egiptu oraz przejście przez morze. Są one zapowiedzią powstania z martwych Jezusa. Następnie hymn mówi o znaczeniu tej nocy, podczas której zgładzony zostaje grzech i śmierć.

Kolejne zdania orędzia paschalnego są modlitwą do Boga, w której cały Kościół ofiaruje na Jego chwałę Paschał – “owoc pracy pszczelego roju”. Jej światło łączy się z blaskiem gwiazd i świeca ta ma czekać razem z wiernymi na przyjście Jezusa.

Czytaj także: Bóg wyprowadził z tej sytuacji dobro obfite, przekraczające moje oczekiwania

Exsultet mówi o tej samej nocy

W Orędziu Paschalnym cały czas przewija się motyw “tej właśnie nocy”. O jakiej nocy mówi Exsultet? Jest to jednocześnie jedna, dwie, a nawet trzy noce!

Pierwsza z nich to noc Paschy, gdy Izraelici wyszli z Egiptu i przeszli suchą nogą po dnie morza. Jest to zapowiedź drugiej nocy, w której Chrystus wyszedł z grobu i ostatecznie pokonał śmierć. Świętujemy to wydarzenie trzeciej nocy – nocy Wigilii Paschalnej. To dlatego ta liturgia musi rozpoczynać się po zmroku!

Dlaczego Orędzie Wielkanocne mówi, że to ta sama noc? Każda liturgia to pamiątka i uobecnienie. Nie jest to zwykłe wspominanie jakiegoś wydarzenia, przez przeglądanie pamiątek, ale uczynienie dawnych wydarzeń obecnymi i skutecznymi przez znaki liturgiczne mocą Ducha Świętego. Chociaż zatem jesteśmy w środku kościoła, to jednocześnie przechodzimy przez morze i czuwamy przy grobie Jezusa.

Czytaj także: Koronka do Bożego Miłosierdzia o 15:00? Dziękuję, nie odmawiam

Noc paradoksów opiewana przez Exsultet

Noc, o której słyszymy w Exsultet jest paradoksalna nie tylko dlatego, że łączy w sobie wydarzenia oddalone o setki lat, ale też z dwóch innych powodów.

W Orędziu Paschalnym usłyszymy, że ta noc zajaśnieje jak dzień i będzie światłem i radością. Noc jest symbolem zła, działania demona i grzechu. Tu jednak staje się radością i światłem, a to wszystko przez odmieniające jej istotę zmartwychwstanie Jezusa. Ta noc jest świadkiem ostatecznego zwycięstwa Boga nad złem, grzechem i śmiercią. Bóg sam daje się zabić, by od środka rozsadzić grzech. Wykorzystuje jego moc, by pozbawić go jej. Noc zawładnięta przez złego staje się narzędziem dobra.

Drugi powód zamyka się w słowach: “Zaiste konieczny był grzech Adama, który został zgładzony śmiercią Chrystusa! O, szczęśliwa wina, skoro ją zgładził tak wielki Odkupiciel!”. Tekst Exsultet wychwala grzech, bo na jego tle jeszcze wyraźniej widać miłość i wszechmoc Boga. Tylko On może wykorzystać zło, by wyprowadzić z niego dobro!

Czytaj także: Jestem przekonany, że Pan Bóg to nie jest żart. Że On zawsze daje mi szansę

Exsultet wyśpiewuje powrót do raju

Jest jeszcze jeden wyjątkowy akcent Orędzia Wielkanocnego. Wychwala on jedność całego świata z Bogiem.

Na początku Exsultet jest zaproszeniem aniołów do uwielbiania Boga. Następnie – całej ziemi, która została wyzwolona od mroku. W końcu do wychwalania Boga jest wezwany cały Kościół i wszyscy obecni w świątyni. Choć Odkupienie dotyka przede wszystkim człowieka, gdyż gładzi jego grzech, nie omija całej rzeczywistości stworzonej. Wszystko, co stworzył Bóg, zostaje odnowione przez Jego zmartwychwstanie.

Symbolem tego połączenia nieba z ziemią, stworzenia ze Stwórcą, jest świeca paschalna – wykonana przez człowieka i zwierzęta, ofiarowana Bogu, by symbolicznie złączyła się ze wszystkimi światłami nieba i razem z wszystkim, co żyje, oczekiwała na powtórne przyjście Jezusa.